Tekamül mekanizması, düalite prensibi ve değer farklanması mekanizmasına göre çalışan ve dünyadaki bütün varlıkların vazife planlarına hazırlanmak için kullanmak zorunda oldukları geliştirici bir mekanizmadır.
İnsanlığa verilen son bilgilerde, dünyada bir bedene bağlanan her varlığın kendisine ait bir hürriyetin ve idrak genişliğinin bulunduğu belirtilmiştir. Bu idrak ve hürriyetle tekamül mekanizmalarının ilişkileri hakkında verilen bilgilerden bazılarını kısaca ve basitçe ifade etmeye çalışalım.
Varlıklar, insanlık safhasına bir takım safhaları tamamlayarak ulaşmaktadırlar. Basit maddeleri meydana getiren varlıkların bir sonraki tecrübeleri bitki safhasından başlamaktadır. Bitki safhasına ilk adımlarını atan varlıklar, tekamül mekanizmalarını ancak o zamana kadar geliştirdikleri idrak ve iradeleri oranında kullanabilmektedirler.
Bu varlıkların idrak ve iradelerinin çok basit ve ilkel olduğu, bildiğimiz idrak ve iradeden farklı olduğu, kullandıkları tekamül mekanizmasının da insanlar da bulunan vicdanın, bitki safhasındaki bir karşılığı olduğu belirtilmiştir.
Varlıklar, tekamül mekanizmasını o zamana kadar geliştirdikleri idrak ve iradeleri oranında kullandıklarına göre, tekamül mekanizmasıyla idrak paralel olarak ilerlemektedir. Yani tekamül mekanizması, bitki safhasındaki varlıkların o anki idraklerine göre ayarlanmış ve bu idraklerin gelişimine paralel olarak tekamül mekanizması da otomatik olarak yükselmektedir.
Bitki safhasını hesap edilemeyecek kadar uzun zamanlar içinde tamamlayan varlıkların bir sonraki tecrübeleri hayvanlar aleminin en basit bedenleriyle başlamaktadır. Bu safhada varlıkların idrakleri biraz daha genişlemiş ve tekamül mekanizmaları da bu idraklerin gelişmişliği oranında yükselmiş olmaktadır. Hayvanlar alemi de bitkiler alemi gibi çok uzun zamanlar içinde tamamlanmaktadır. Bitki safhasında otomatik olarak çalışan tekamül mekanizması hayvanlar aleminde de otomatik olarak çalışmaktadır.
Hayvanlar alemini de tamamlayan varlıkların bir sonraki tecrübeleri ise insanlık aleminin ilkel bedenleriyle başlamaktadır. İnsanlık alemi, bitki ve hayvanlar aleminde geçen zamanlara göre çok daha kısa sürmektedir. Yani varlıklar, insanlık alemini yaklaşık yetmiş bin yıllık bir zaman içinde tamamlamaktadırlar. İnsanlık safhasındaki varlıkların idrakleri önceki safhalara göre çok daha fazla genişlemiş ve tekamül mekanizmaları da bu idraklerin gelişmişliği oranında yükselmiş olmaktadır.
Fakat, insanlık safhasına yükselen bu tekamül mekanizması bitki ve hayvanlar aleminde de bulunduğu için, ve bir karışıklığın ortaya çıkmaması için, bu tekamül mekanizmasının adına vicdan denmiştir. İnsanlık safhasına ait vicdanın da hem otomatik, hem yarı idrakli, hem de az çok idrakli olmak üzere üç safhasının bulunduğu söylenmiştir.
Kısaca tekamül mekanizmasının, bitki safhasındaki varlıkların içgüdülerini hayvanlık safhasına yükselttiği, oradan da insanlığa ait vicdan duygusu safhasına yükselttiği, ve buradan da vazife planlarına hazırladığı belirtilmektedir.